Ο Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων Παγώνδα Σάμου "ΟΜΟΝΟΙΑ" ιδρύθηκε στον Παγώνδα το 1976 και από τότε μέχρι σήμερα δραστηριοποιείται στο χωριό, αλλά και πέρα απ΄ αυτό μα πάντα με βάση το ίδιο.
Για την ονομασία του Παγώνδα υπάρχουν διάφορες απόψεις:
- Ότι προέρχεται η ονομασία του από τον Παγώνδα της Εύβοιας κάτοικοι του οποίου ήρθαν και κατοίκησαν στον ωραίο αυτό τόπο.
- Ότι σημαίνει τόπος πηγών σε δωρική διάλεκτο (παγών +ντας το δωρικό άλφα σε ιωνική γραφή γίνεται η και το ντας στα τούρκικα σημαίνει τόπος).
- Στα τούρκικα πάλι Παγώνδας σημαίνει τόπος αμπελώνων.
Η αλήθεια είναι ότι και πολλά νερά υπήρχαν και υπάρχουν, αλλά και αμπέλια επίσης.
Ο Παγώνδας έχει και
το παραγκώμι του. Κοκκινοχώρι το ονόμαζαν, διότι φάνταζε κόκκινο, αφού οι στέγες του ήταν κόκκινες από το κοκκινόχωμα, το οποίο έβαζαν στα δώματα και το οποίο έβαφε και τους τοίχους, αυτό βέβαια προτού τα σπίτια πάρουν τη σημερινή τους μορφή. Κόκκινες χωμάτινες στέγες, στενά δρομάκια λιθόστρωτα και μικρά σπίτια έδιναν μια άλλη όψη στο χωριό.
Κοκκινοχώρι το ονόμασαν και οι αρχές για το ρωμαλέο αριστερό του κίνημα.
Μήπως άραγε έπαιξαν κάποιο ρόλο και οι προτιμήσεις των κατοίκων στο ντύσιμό τους αφού:
Ο Παγώνδας είναι ένα από τα τέσσερα μεγάλα χωριά της Σάμου, στο νοτιοανατολικό τμήμα της, στους πρόποδες του Μπουρνιά και σε υψόμετρο 187 μέτρα. Στο τοπικό διαμέρισμα του Παγώνδα ανήκει και το Ηραίον,
τουριστικός οικισμός κοντά στα ερείπια του μεγαλύτερου ναού της αρχαιότητας, όπως μαρτυρεί ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος, ναός αφιερωμένος στη ζηλιάρα θεά Ήρα.
Οι ασχολίες των κατοίκων σήμερα είναι κύρια η γεωργία και ο τουρισμός. Πριν πολλά χρόνια το 90% των κατοίκων ήταν γεωργοί, οι οποίοι διακρίνονταν, για την προοδευτικότητά τους. Παρήγαγαν δε πολύ λάδι, εύγεστο μοσχάτο κρασί, καπνό, λιγότερα δημητριακά και εσπεριδοειδή.
Σήμερα λειτουργούν δύο υπερσύγχρονα λιοτρίβια, υπάρχει σχολείο, νηπιαγωγείο και λειτουργούν δύο ενορίες των εκκλησιών της Αγίας Τριάδας και του Χριστού.
Η Αγία τριάδα δεσπόζει του χωριού με το μέγεθός της και τη θέση της.
Ο Χριστός ξεχωρίζει με το θαυμάσιο μαρμάρινο καμπαναριό του, κτισμένο το 1805, το οποίο έχει τρεις καμπάνες κατασκευασμένες από ειδικό μεταλλικό κράμα από χαλκό, ατσάλι και ασήμι.
Υπάρχουν δύο γεωργικοί συνεταιρισμοί. Ο Ελαιουργικός και ο Οινοποιητικός στα γραφεία του οποίου λειτουργεί παράρτημα της Αγροτικής Τράπεζας.
Δύο δημόσια πλυντήρια άντεξαν στο χρόνο, της Τρούμπας και της Μεγάλης Βρύσης, για να μας θυμίζουν μέρος της ζωής των παππούδων μας.
Από τον Παγώνδα κατάγονται καταξιωμένοι συγγραφείς και επιστήμονες.
Τέλος μεγάλη επιτυχία υπήρξε για τους χωριανούς να γίνει το Παλιό Σχολείο Πολιτιστικό Κέντρο, στο οποίο σήμερα στεγάζονται τα δύο μουσεία το Λαογραφικό και το Ιστορικό.
Οι Παγωνδιώτες σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής διαδρομής των Ελλήνων έπαιξαν σημαίνοντα ρόλο σε αγώνες αμυντικούς, απελευθερωτικούς και κοινωνικούς.
Ο Παγώνδας έχει και
το παραγκώμι του. Κοκκινοχώρι το ονόμαζαν, διότι φάνταζε κόκκινο, αφού οι στέγες του ήταν κόκκινες από το κοκκινόχωμα, το οποίο έβαζαν στα δώματα και το οποίο έβαφε και τους τοίχους, αυτό βέβαια προτού τα σπίτια πάρουν τη σημερινή τους μορφή. Κόκκινες χωμάτινες στέγες, στενά δρομάκια λιθόστρωτα και μικρά σπίτια έδιναν μια άλλη όψη στο χωριό. Κοκκινοχώρι το ονόμασαν και οι αρχές για το ρωμαλέο αριστερό του κίνημα.
Μήπως άραγε έπαιξαν κάποιο ρόλο και οι προτιμήσεις των κατοίκων στο ντύσιμό τους αφού:
- Οι άνδρες φορούσαν κόκκινα φέσια, ζωνάρια, μαντίλες στη μέση. Ακόμη προτιμούσαν και κόκκινη φόδρα στα παλτά τους.
- Οι γυναίκες ντύνονταν με κανελί φουστάνες, κόκκινα μπολκιά (εφαρμοστά ζακετάκια με κουμπιά από πάνω μέχρι κάτω), κεραμιδί τσεμπέρια.
Ο Παγώνδας είναι ένα από τα τέσσερα μεγάλα χωριά της Σάμου, στο νοτιοανατολικό τμήμα της, στους πρόποδες του Μπουρνιά και σε υψόμετρο 187 μέτρα. Στο τοπικό διαμέρισμα του Παγώνδα ανήκει και το Ηραίον,
τουριστικός οικισμός κοντά στα ερείπια του μεγαλύτερου ναού της αρχαιότητας, όπως μαρτυρεί ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος, ναός αφιερωμένος στη ζηλιάρα θεά Ήρα. Οι ασχολίες των κατοίκων σήμερα είναι κύρια η γεωργία και ο τουρισμός. Πριν πολλά χρόνια το 90% των κατοίκων ήταν γεωργοί, οι οποίοι διακρίνονταν, για την προοδευτικότητά τους. Παρήγαγαν δε πολύ λάδι, εύγεστο μοσχάτο κρασί, καπνό, λιγότερα δημητριακά και εσπεριδοειδή.
Σήμερα λειτουργούν δύο υπερσύγχρονα λιοτρίβια, υπάρχει σχολείο, νηπιαγωγείο και λειτουργούν δύο ενορίες των εκκλησιών της Αγίας Τριάδας και του Χριστού.
Η Αγία τριάδα δεσπόζει του χωριού με το μέγεθός της και τη θέση της.
Ο Χριστός ξεχωρίζει με το θαυμάσιο μαρμάρινο καμπαναριό του, κτισμένο το 1805, το οποίο έχει τρεις καμπάνες κατασκευασμένες από ειδικό μεταλλικό κράμα από χαλκό, ατσάλι και ασήμι.
Υπάρχουν δύο γεωργικοί συνεταιρισμοί. Ο Ελαιουργικός και ο Οινοποιητικός στα γραφεία του οποίου λειτουργεί παράρτημα της Αγροτικής Τράπεζας.
Δύο δημόσια πλυντήρια άντεξαν στο χρόνο, της Τρούμπας και της Μεγάλης Βρύσης, για να μας θυμίζουν μέρος της ζωής των παππούδων μας.
Από τον Παγώνδα κατάγονται καταξιωμένοι συγγραφείς και επιστήμονες.
Τέλος μεγάλη επιτυχία υπήρξε για τους χωριανούς να γίνει το Παλιό Σχολείο Πολιτιστικό Κέντρο, στο οποίο σήμερα στεγάζονται τα δύο μουσεία το Λαογραφικό και το Ιστορικό.
Οι Παγωνδιώτες σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής διαδρομής των Ελλήνων έπαιξαν σημαίνοντα ρόλο σε αγώνες αμυντικούς, απελευθερωτικούς και κοινωνικούς.
